-
1 хәерле булсын
ла́дно уж, что поде́лаешь -
2 хәерле
прил.1) благополу́чный, до́брый, счастли́вый (в пожеланиях, приветствиях)2) предик. хорошо́, лу́чшеаның килмәве хәерле — пусть он (она́) лу́чше не прихо́дит; лу́чше бы он (она́) не приходи́л (-ла)
••хәерле иртә! — до́брое у́тро!
хәерле каза булсын — (говорится, если с человеком произошло несчастье, неприятность) нет ху́да без добра́ (букв. пусть э́та беда́ обернётся бла́гом)
хәерле кич! — до́брый ве́чер
хәерле сәгатьтә — в до́брый час
хәерле төн (йокы)! — споко́йной но́чи!
хәерле юл (сәфәр) — счастли́вого пути́, счастли́вой доро́ги
хәерлегә (түгел) булмас — не к добру́
хәерлегә булсын — пусть всё бу́дет хорошо́, в до́брый час (пожелание удачи при начинании (какого-л.) дела, мероприятия)
-
3 хәер
I сущ.1) бла́го, добро́; по́льза, прокмоның хәере булмас — от э́того добра́ не жди
2) в знач. сказ. хорошо́, ла́дноалай ук булса, бик хәер — е́сли так, то о́чень хорошо́
ярдәмнең хәерен күрү — получи́ть по́льзу (бла́го) от по́мощи
3) ми́лостыня, подая́ние, поже́ртвование; пода́чкахәер акчасы — де́ньги, полу́ченные в ка́честве ми́лостыни
хәер эстәп көн күрү — жить пода́чками, побира́ться
4) в знач. нареч. хәердән как ми́лостьхәердән булсын — пусть пойдёт в ка́честве вспомоществова́ния, ми́лостыни
•- хәер сорау
- хәер сорашу
- хәер эстәү
- хәер сорашучы
- хәер эстәүче
- хәергә бирү••II вводн. сл.хәерен күр! — по́льзуйся на здоро́вье!
впро́чемхәер, андый хәл булырга да мөмкин — впро́чем, тако́е не исключено́
-
4 азагы ... булу
конча́ться/ко́нчиться, зака́нчиваться/зако́нчиться, обора́чиваться/оберну́ться (как, чем); име́ть како́й коне́ц (исхо́д, оконча́ние)азагы хәерле (яхшы, күңелле) булсын — чтоб ко́нчилось благополу́чно; да бу́дет (око́нчится) благополу́чно
азагы җүнлегә булмас моның — не к добру́ э́то; добро́м э́то не ко́нчится
-
5 алды-арты
сущ.; собир.1) пе́ред и зад ( чего), спе́реди и сза́ди2) перен. результа́т, после́дствияалдын-артын уйлау — ду́мать о после́дствиях
••алды-арты хәерле (хәерлегә, яхшы) булсын (була күрсен) — в разн. знач. да (пусть) бу́дет к добру́ (уда́че, сча́стью)
алдына-артына карамый (карамыйча) — без огля́дки, не огля́дываясь туда́ и сюда́; во всю прыть (мочь) (бежать, побежать, поскакать)
- алдын-артын исәпләүалдына-артына карап — с огля́дкой (опа́ской), осторо́жно
- алдын-артын үлчәү -
6 арт
1. сущ.обычно в притяж.ф.1)арттан этү — толка́ть (подтолкну́ть) сза́ди
артыңа мендәр куй — положи́ за́ спину поду́шку
нигә артыңа яшерәсең уенчыгыңны? — почему́ пря́чешь игру́шку за́ спину?
б) за́дняя (обра́тная, ты́льная, оборо́тная) сторона́ (мебели, здания, сооружения, памятника)шкафның алдын буяган, арты буяусыз — шкаф спе́реди покра́шен, а сза́ди (с обра́тной стороны́) - нет
дәфтәр артындагы тапкырлау таблицалары — табли́ца умноже́ния на обра́тной (оборо́тной) стороне́ тетра́ди
машинаның артына беркетелгән номерлар — номера́, прикреплённые сза́ди маши́ны
в) зад, за́дняя часть (телеги, трактора, вагона, автомобиля, поезда); задо́карбаның артына ябышып — ухвати́вшись за задо́к (зад) теле́ги
2) спи́нка ( стула)пинҗәкне урындык артына элү — пове́сить пиджа́к на спи́нку сту́ла
кресло артына таяну — облокоти́ться о спи́нку кре́сла
3) за́дник, задо́к разг. ( у сапог)арты тапталып беткән тапочка — та́почка со сто́птанным за́дником
4) назаты́льник ( шапки)5) разг. корма́ (у парохода, корабля)6) разг. коне́ц, после́дствие; имеет тж. индив. переводыарты ничек булыр соң бу эшнең? — а како́в же бу́дет коне́ц (после́дствие) э́той зате́и?
арты хәерле (яхшы) булсын — чтоб ко́нчилось (заверши́лось) благополу́чно (хорошо́); пусть ко́нчится добро́м
7)а) в составн.; геогр. названиях за-елга арты — заре́чье
Казан арты — Заказа́нье
Кавказ арты республикалары — закавка́зские респу́блики
бәйрәм арты көннәре — послепра́здничные дни
сугыш арты еллары — послевое́нные го́ды
8) в знач. послелога артыутырыш арты утырыш — заседа́ние за заседа́нием
көн арты көн үтә — прохо́дит день за днём
рәхмәт арты рәхмәт алу — получа́ть благода́рность за благода́рностью
б) разг. за (кем, чем, после кого, чего) (стоять в списке, занимать очередь)синең арты булырмын — я за тобо́й (по́сле тебя́) бу́ду
9) в знач. нареч. артында перен. за спино́й, за глаза́, загла́зноартымда сөйләгән сүзгә игътибар итмәскә тырышам мин — на то, что говоря́т за мое́й спино́й, стара́юсь не обраща́ть внима́ния
артында патшаны да сүгәләр — (посл.) за спино́й (за глаза́) и царя́ руга́ют
10) в знач. послелога артына за (что-л., кого-л.) (спрятаться, положить что-л.); за (кем-л., чем-л.); по, за (что-л.) прост.вокзал артына чыгу — вы́йти за вокза́л
велосипедны койма артына сөяү — прислони́ть велосипе́д за забо́ром
куаклар артына яшеренү — спря́таться за кусты́
11) в знач. послелога артындаклуб артында - бакча — за клу́бом - сад
бу күренеш артында нәрсә ята? — что кро́ется за э́тим явле́нием?
аның артында озын чират — за ним дли́нная о́чередь
артымда кыштырдау ишетелеп китте — за спино́й у меня́ послы́шался шо́рох; позади́ (меня́) послы́шался шо́рох
депутат артында халык тора — за депута́том стои́т наро́д; за спино́й депута́та стои́т наро́д
12) в знач. послелога арттан, артыннансезнең арттан барабыз — идём за ва́ми; идём сле́дом (за ва́ми)
йөгер артларыннан — беги́ вслед; беги́ за ни́ми вдого́нку
үлгән артыннан үлеп булмый — (посл.) вслед за поко́йным не умира́ют (т. е. не следует отчаиваться)
безнең арттан алырсыз — полу́чите по́сле нас (за на́ми)
синең чират минем арттан (артымнан) булыр — твоя́ о́чередь бу́дет за мной (по́сле меня́; позади́ меня́)
в) вслед, в спи́ну, вдого́нкуберәүнең артыннан кычкырып калу — кри́кнуть кому́-то вдого́нку
г) из-за спины́ (кого, чьей) (выглядывать, смотреть, появляться)ашаган артыннан ук — сра́зу по́сле еды́
чәчү артыннан бүтән эшләр башлана — вслед за се́вом начина́ются други́е рабо́ты
е) за (кем, чем); позади́ (сза́ди) (кого, чего), позади́ (себя́), за собо́й (по, за чем) прост.машина артыннан төтен боҗралары калдырып чаба — маши́на мчи́тся, оставля́я позади́ (себя́) ко́льца ды́ма
бия артыннан колыны бара — за кобы́лой идёт её жеребёнок; позади́ (сза́ди) кобы́лы идёт её жеребёнок
юл бара биек таулар артыннан — доро́га идёт за высо́кими гора́ми
ж) за (чем, кем)дан артыннан куу — гна́ться за сла́вой
олау артыннан олау үтеп тора — прохо́дит подво́да за подво́дой
балык артыннан балыкны алып кына тора — так и выта́скивает ры́бу за ры́бой
з) из-за (кого, чего)урман артыннан трактор дөбердәве ишетелде — из-за ле́са донёсся гро́хот тра́ктора
•- артына борылып карау
- артка әйләнеп карау
- артына әйләнеп карау
- артка карап
- артка карап кына
- артка карый-карый
- артка карый-карый гына
- артка карау
- артына карау
- артка тибү
- артка утыру
- арт белән утыру
- артта эшләнгән
- артта әйтелгән
- артта ясалган
- артта тартылган
- артта булган
- арттан барып
- арттан җитеп булмау
- артыннан җитеп булмау
- арттан җитә алмау
- артыннан җитә алмау
- арттан җитү
- арттан ияреп
- арттан иярү
- арттан иярүче
- арттан йөрү
- арттан йөрүче
- арттан карап калу
- арттан килеп
- артын сикертү••арт белән тыңлау — прост. слу́шать за́дом
арт кыздыру — прост. (букв. греть зад) загора́ть (на со́лнце)
арт кысу — прост. прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
арт тазарту (чистарту) — см. арт сөртү 1)
арт тайдыру — прост. уви́ливать/увильну́ть (от выполнения поручения, от участия в общем мероприятии)
арт төртергә (дә) вакыт юк — прост. присе́сть (да́же) не́когда
арт чиста (таза, коры) булу — прост. быть чи́стым (чи́стеньким)
арт юеш (чыланган) булу — прост. быть не без греха́; ры́льце в пуху́ ( у кого)
артка әйләнеп (борылып) карарга (да) өлгермәү — не успе́ть огляну́ться
артка да элмәү; колакка да элмәү — прост. и у́хом не ведёт (поведёт); и в ус не ду́ет
артка кул җитмәү — ру́ки не дохо́дят, что́бы сде́лать за собо́й (по́сле себя́) ( что)
артка кыл (да) сыймый (сыярлык түгел) — прост. не́когда (да́же, и) поверну́ться
артка су керү — см. аска су керү
артка тибеп — прост. взаше́й, в ше́ю, в три ше́и, с тре́ском прост. (выставить дебошира, прогнать лентяя с работы)
артка ут кабу — усил.; см. аска су керү
артка ут капкан кебек — прост. как угоре́лый (суетиться, бежать, спешить)
артка ут ягу — прост. жа́рить, пожа́рить, зажа́ривать, поджа́ривать прост.; сде́лать так, что́бы земля́ горе́ла под нога́ми ( у кого)
арттан караганда беренче — пе́рвый сза́ди, после́дний
арттан төтен чыгу — прост. (аж) дым идёт
арттан төшү — см. артка төшү 1)-4)
арттан чыгару — прост. сочиня́ть/сочини́ть; выду́мывать/вы́думать
арттан чыгу — см. артка төшү 3)
- арт белән борылуартыннан төшү — гна́ться ( за кем), пресле́довать
- арт белән киртә җимерү
- арт бирү
- арт борыр урын юк
- арт борыр урын да юк
- арт сөртү
- артка төшү
- артка үтү
- артына төшү
- артыннан йөрү 2. прил.1) за́дний (шина, колесо автомобиля)арт тәгәрмәч — за́днее колесо́
арт кесә — за́дний карма́шек (карма́н)
автобусның арт ишеге — за́дние две́ри авто́буса
2) за́дний (огород, сад, плетень)арт капка — за́дние воро́та
3) разг. за́дний, обра́тный, ты́льный, оборо́тныйбинаның арт ягы — за́дняя сторона́ зда́ния
витринаның арт ягы — обра́тная сторона́ витри́ны
•- арт ишек- арт ишектән
- арт сан
- арт саңаклылар
- арт юл куышлыгы
- арт як••арт аяк белән йөрү — ходи́ть (стоя́ть) на за́дних ла́пках
арт санны онытып — прост. неприли́чно забы́вшись ( спать)
арт ягы йомшак (сыек) — ненадёжный, сла́бый
арт ягы нык (таза) — прост. кре́пкий, спра́вный ( хозяин); чу́вствует себя́ кре́пким (уве́ренным); сиди́т кре́пко; кре́пкий (спра́вный) мужи́к (хозя́ин)
арт якка су керү — см. аска су керү
арт якка тибү — см. артка тибү
арт якка үтү — см. артка үтү
-
7 кич
1. сущ.1) ве́чериртәдән кичкә кадәр — с утра́ до ве́чера
җәйге җылы кич — ле́тний тёплый ве́чер
кич җитте (булды) — наступи́л ве́чер; свечере́ло
иртә кичтән хәерле — (посл.) у́тро ве́чера мудрене́е
2) со словами куну, йоклау ночева́тьавылда ике кич кунды — в дере́вне ночева́л две но́чи
2. нареч.өч кич рәттән йокы күрмәдем — три но́чи подря́д не спал
ве́черомиртәгә кич — за́втра ве́чером
кич сәгать алтыда — ве́чером в шесть часо́в, в шесть часо́в ве́чера
кич кенә кайту — верну́ться по́здно ве́чером
бер кич — одна́жды ве́чером, ка́к-то ве́чером
иртә уңмаган кич уңмас, кич уңмаган һич уңмас — (посл.) кому́ не повезло́ у́тром, не повезёт и ве́чером, кому́ не повезло́ ве́чером - не повезёт никогда́
- кич булуһич булганчы кич булсын — (посл.) лу́чше по́здно, чем никогда́
- кич җитү
- кич куну
- кич кырын
- кич утыру
См. также в других словарях:
төп — и. 1. Диңгез, күл, елга һ. б. ш. су астындагы җир. Җир өстендәге батынкы урын, чокырның түбәнге өлеше 2. Җир өстенә карата; ас, түбән, тирән. Берәр нәрсәнең асты тырнак төбе 3. Сыеклык, балчык, җир, вак масса һ. б. ш. ларның өске катламнарыннан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хәер-дога — җый. яхшы теләк, яхшы дога; киресе: бәддога. ХӘЕРЛЕ – с. Яхшы, файдалы; уңышлы. ХӘЕРЛЕГӘ БУЛСЫН – Берәр эш хәлне яхшыга юраганда әйтелә. ХӘЕРЛЕ ИРТӘ, ХӘЕРЛЕ КИЧ – Сәләм бирү, сәләмләү сүзе. ХӘЕРЛЕ СӘГАТЬТӘ – Юлга чыкканда яки берәр эш башлаганда… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хәер — I. и. 1. Яхшылык, изгелек, игелек, файда. хәб. Яхшы, ярыйсы, хәерле алай булса, бик хәер 2. Садака. с. Садакага килгән хәер икмәк. ХӘЕР СОРАУ (СОРАШУ) – Йорт саен, кеше саен соранып тамак туйдыру. ХӘЕР СОРАШУЧЫ – Теләнче. ХӘЕРЕ БЕЛӘН (БУЛСЫН) –… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ярабби — ы. Я аллам мәгънәсендә аллага мөрәҗәгать итү сүзе: гаҗәпләнү, нәфрәтләнү һ. б. ш. хисләрне белдерә. Теләк теләгәндә кулланыла хәерле генә эшләр булсын иде, ярабби! … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яраббым — ы. Я аллам мәгънәсендә аллага мөрәҗәгать итү сүзе: гаҗәпләнү, нәфрәтләнү һ. б. ш. хисләрне белдерә. Теләк теләгәндә кулланыла хәерле генә эшләр булсын иде, ярабби! … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге